Lịch sử hình thành và phát triển
Ngày 2-12-1953, tại chiến khu Việt Bắc, Ban chấp hành Trung ương Đảng đã ra Quyết định thành lập Ban nghiên cứu Lịch sử - Địa lý - Văn học trực thuộc Trung ương Đảng. Ngày 4-9-1954, Trung ương Đảng và Chính phủ ra Quyết định chuyển Ban nghiên cứu Lịch sử - Địa lý - Văn học sang trực thuộc Bộ Giáo dục. Tổ Lịch sử được chuyển thành Phòng Lịch sử theo quyết định của Bộ Giáo dục. Năm 1959, khi Ủy ban Khoa học Nhà nước ra đời với hai bộ phận là Ban Khoa học xã hội và Ban Khoa học tự nhiên. Ban nghiên cứu Lịch sử - Địa lý - Văn học được chuyển từ Bộ Giáo dục sang Ủy ban Khoa học Nhà nước. Ngày 6-2-1960, Thủ tướng Chính phủ ra Quyết định thành lập Viện Sử học.
Thành tựu chủ yếu trong nghiên cứu (Tính đến năm 2012):
- Số sách đã xuất bản: Gần 500 cuốn.
- Số tạp chí đã xuất bản: Hơn 600 số.
- Số bài đăng tên trên tạp chí: Trên 5500 bài.
- Số chương trình, đề tài cấp Nhà nước chủ trì thực hiện: 14
Thành tích đào tạo: Số Tiến sỹ Sử học đã được đào tạo tại Viện Sử học hơn 80 (tính đến năm 2012)
Lãnh đạo Viện qua các thời kỳ
Từ khi chính thức thành lập năm 1960 đến năm 1969, Viện Sử học do GS.VS. Trần Huy Liệu làm Viện trưởng.
Tháng 6 năm 1969, GS. Nguyễn Khánh Toàn, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học xã hội kiêm Viện trưởng Viện Sử học.
Từ năm 1980 đến 2005, lần lượt là GS. Văn Tạo, GS. Hồng Phong, PGS. Cao Văn Lượng, PGS.TS. Trần Đức Cường làm Viện trưởng.
Từ năm 2005 đến tháng 6 năm 2014, Viện trưởng là PGS.TS. Nguyễn Văn Nhật.
Từ 24-4-2015, PGS.TS Đinh Quang Hải được bổ nhiệm làm Viện trưởng.
Những danh hiệu được Nhà nước Việt Nam phong tặng:
- Huân chương Lao động hạng Nhất (năm 1980)
- Huân chương Lao động hạng Nhất (năm 1980) cho Tạp chí Nghiên cứu Lịch sử
- Huân chương Độc lập hạng Nhất (năm 1998)
- Danh hiệu Anh hùng Lao động thời kỳ Đổi mới (năm 2000)
- 17 nhà khoa học và cụm công trình của Viện Sử học được nhận giải thưởng Hồ Chí Minh và giải thưởng Nhà nước.
- Nhiều nhà khoa học được tặng Huân chương Hồ Chí Minh, Huân chương Độc lập và Huân chương Lao động.
Viện Sử học